 Alles aan de voorstelling, lijkt transparant: de domus (huis), gebouwd naar de plattegrond van een antieke Romeinse villa in Ostia, en de wereld van de Domina, de vrouw des huizes, wier herinneringen een aantal geestesverschijningen lijken op te roepen. “Domus” is een compositie voor architectuur, muziek, beweging, licht en tekst, gemaakt door Will Spoor, Patrizia Filia, Jimi D.Voce, Beppe Costa (muziek) en Donald van der Maaten (stem), en te zien in de Beurs van Berlage van 6 t/m 10 september.
Van Patrizia Filia haar zijn het concept en regie van de voorstelling die reeds drie jaar wordt gespeeld op bijzondere architectonische locaties zoals de fabriek van Rath & Doodeheefver in Amsterdam, de markthal van Doetinchem, het amfitheater in het Vrijheidspark in Athene, een marmeren zuilenzaal in het Hongaarse Miskolc of het World Trade Center in Rotterdam. Patrizia Filia wordt als jongs af gefascineerd door war zij “het eeuwig vrouwelijke” noemt. “Ik ben al lang bezig met de vrouwelijke mythe. Dat heeft te maken met de vrouwen in mijn familie, maar ook door klassieke en literaire figuren als Dido, Medea, Penelope, Lady Macbeth. Allemaal belichamingen van de mythe. (…)
U ziet de Domina door de vertrekken van haar huis lopen. Ze is een halve eeuw oud. Buiten heerst het jaargetijde van de vallende bladeren. De vrouwelijke figuur is erg ongedurig. “Mij heeft ze trouwens ook behoorlijk onrustig gemaakt. Er is in haar een soort eenzaamheid, meedogenloze steriliteit, die heel dicht grenst aan zelfvernietiging. (…) De Domus is haar huis. Maar het is tegelijkertijd de geestelijke dimensie van de vrouw. Het is als het ware de vorm van haar zijn, de kristallisatie van haar emoties, het symbool van haar geestelijke staat. Alle overige personages in het stuk, mannen, bestaan niet. Ze worden door haar gedachten doorgebracht. Misschien zijn het haar herinneringen, misschien maken ze deel uit van haar eigen persoonlijkheid. Ik weet het eigenlijk zelf niet. In veel opzichten verschil ik niet van het publiek. Ik zoek. Ik heb het antwoord nog lang niet gevonden.” De tekst, uitgesproken door een verteller die zelf ook deel uitmaakt van de gedachtewereld van de vrouw, is niet van haar eigen hand. Een andere vrouw, de dichteres Barbara Spielmann, schreef “Variaties op het Hooglied”, op verzoek van Patrizia Filia, met als enige aanwijzing dat een monoloog moest worden, uitgesproken door een man tegen en over een vrouw. “De figuren die erin voorkomen zijn dan ook geen karakters, maar vrouwelijke en mannelijke verschijnselen. Geen mensen in een bepaalde tijd, maar mensen in de loop van de tijd. Ons lichaam draagt het verleden en de toekomst in zich.”
Oorspronkelijk ging Patrizia Filia zelf de rol van de vrouw. Zij vroeg Will Spoor haar te regisseren. “Ik heb vervolgens zo tegen Will aangepraat over wat die vrouw voor mij betekende dat hij er verliefde op werd. Zodanig dat hij doodging van verveling bij de regie. Dus heb ik de voor- en nadelen tegen elkaar afwegend, eieren voor m’n geld gekozen, en de rollen omgedraaid. Will Spoor speelt dus de vrouw en ik heb de ook lang niet eenvoudige rol op me genomen deze mannen te regisseren. Maar het had nog meer gevolgen. Han ‘t Mannetje tekende de plattegrond voor de Domus op basis van een villa in Ostia. Uitgaande van de harmonie kwam hij daarbij uit op andere maten dan de oorspronkelijke bouwtekening. Het was de voetmaat van Will Spoor die in laatste instantie de lengte van de vertrekken van het transparante huis bepaalde. (…) Domus, kortom, bevat elementen die niet alleen voor theaterpubliek, maar ook voor liefhebbers van vormgeving, beeldende kunst, architectuur en muziek interessant zijn. Vijf dagen kunnen zij terecht komen in de Beurse.
NEDERLANDS PIONEERSTHEATER
DOMUS -
Het Transparante Huis
Uit I Proti, Athene 6 september 1987
Door XP. Xeimapa
 Op het gebied van het authentieke en vruchtbare experimentele pionierswerk heeft het Nederlandse Toneelgezelschap “Domus Theater” met een onvergetelijke ervaring het einde van een onbetekenende en steriele zomer op toneelgebied gekenmerkt met de voorstelling het “Transparante Huis” die in het kader van de 7 “Internationale Toneelontmoeting” in het Vrijheidspark Theater gegeven werd. Het was na de “Blik van de Dove” van Bob Wilson in Delphi de tweede voorstelling die voldeed aan de eis van het publiek voor een rijke dialoog.
Allereerste herwaardeerde de voorstelling het probleem van de architectonische perceptie in het theater. De gestileerde ruimte van het “Transparante Huis”, een natuurlijke verlening van het menselijk gedrag, een tabernakel, een bolster voor het private leven, was het toneel waarop niet alleen de ervaring van de acteur en zijn rol maar ook de ervaring van de toeschouwer elkaar ontmoeten. De architectonisch plattegrond van de Romeinse woning, met zijn gangen en bewegingen van het menselijk lichaam die de statische ruimte braken, reikten tot de transmutatie ervan in de tijd. De bouw van het huis deed het op de huid, het lichaam dat de ziel huist, lijken.
Een kruising van surrealisme en symbolisme, een “open stuk” in zijn structuur, duidelijk voor meerdere uitleg vatbaar, onderzocht het “Transparante Huis” de genealogie van de mythe van de vrouw, het mysterie van het vrouwelijke wezen in de ruimte en in de tijd van het geschiedkundige traject. De vrouwelijke bewoonster van het huis, de Domina, zonder naam en zonder identiteit, ging van de mythe over naar de geschiedenis en vandaar naar het zoeken naar het bestaan, niet alleen het huis doorwandelend, maar ook haar innerlijke existentiële landschap. Door het oproepen van herinneringen, het vrijstellen van associaties, het toevlucht nemen tot fantasieën, het toegeven aan eeuwenoude angsten, zocht zijn naar haar werkelijke gezicht dat in zoveel ideologische dekken lag verzonken.
Met pijnlijke duiken niet alleen in de herinnering maar ook in de vergetelheid zoekt de Domina met fantastische wraakzucht, zelfvernedering en zelfbestraffing naar het gelaat achter haar masker. Haar tocht door de geschiedenis is verbrijzeld, haar mythe geamputeerd en het landschap van haar bestaan hartverscheurend.
De voorstelling werd echter ook gesteund door een verbazingwekkend esthetische vertelling die de grenzen van de dichtkunst benadert.
Het was een dichtkunst die het beeld, de mime in woorden deed verijzen. En het meest verbazingwekkend was, dat ze niet aarzelde te komen tot een herroeping van de schoonheid en tot een esthetische waardigheid in haar ontkenning. Zo werden - temidden van de voortreffelijke nuances van de belichting, die het licht en de schaduw absorbeerden of reflecteerden, en de wonderbaarlijke muziek die gebeurtenissen in de vrouwelijke wereld opving, toelichtte en onderstreepte, - de muren van het huis uit elkaar gehaald, en de vrouwelijke rol gesloopt om menselijke vrijheid te verkrijgen. Het slopen na het opbouwen, het legen na het vullen, het uiteen halen na het samenvoegen, de annulering na de esthetische voltooiing ontkenning bevestigden het gevolg van de verhouding van omhulling en inhoud en de volkomen ontkenning van de morfocratie die gewoonlijk de experimenten en de pioniersgeest in het theater in een strikt vangt.
Schokkend en onuitwisbaar stempelde de mimiek en acteertalen van Will Spoor de voorstelling, waarbij hij zijn ervaring verenigde met het voortreffelijke concept en regie van Patrizia Filia.(…) Zowel het theater in Nederland als ook de “Internationale Toneelontmoeting” bevinden zich op een goede weg.
LA DOMINA DOMINEERT IN FASCINERENDE DOMUS
Uit Zutphens Dagblad, 18 maart 1987
Door Louise Bloemen
 De psychoanalyticus Carl Gustav Jung zou zeker genoten hebben van Domus, een beeldend dromenspel, dat gisteravond in de Hanzehof werd opgevoerd. Het verbeelde riep vooral sterke associaties op met zijn theorie over de anima, het vrouwelijke in de man en de animus, het mannelijke in de vrouw. Nog een kunstenaar waaraan de beelden soms doen denken is Jeroen Bosch, zoals de scene van de ezelskop die de middeleeuwse jonkvrouw hoog boven zich uit torst.
De vrouwelijke psyche werd op fascinerende wijze uitgebeeld door de begaafde mimespeler Will Spoor. Hij creëert een vrouw, de Domina, die in een doorzichtig huis achtervolgd wordt door herinneringen uit haar leven. Hij geeft niet alleen gestalte aan deze vrouw, maar belichaamt het vrouwelijk wezen van binnen uit. Hoe hij dat precies doet valt moeilijk te beschrijven, dat is zijn geheim, het ongrijpbare van de echte kunstenaar.
Door een volmaakt samenspel met de musicus en componist Beppe Costa en de wondermooie Patrizia Filia ontstaat een heel apart poëtisch gebeuren. De rijkgeschakeerde stem van Donald van der Maaten speelt hierin een belangrijk rol. De tekst heeft het Hooglied als uitgangspunt, maar kent daarnaast veel variaties. De toeschouwer voelt zich opgenomen in een droom, soms zelfs even in een nachtmerrie, waarbij hij zich persoonlijk betrokken voelt. Spontane reminiscenties uit zijn eigen bewuste en onbewuste zielenleven komen naar boven. De stem streelt, vleit, bedreigt, verscheurt en troost; de muziek doet het zelfde. De bijzondere uitstraling van de sensibele Patrizia geeft een aparte dimensie aan het geheel. (…)
Deze voorstelling is een unicum in het Nederlandse theaterleven en Zutphen is een van de schouwburgen, die er de geschikte ruimte aan kunnen bieden. De Italiaanse ambassadeur, die vanavond, evenals de Zutphense burgemeester aanwezig zal zijn, kan trots zijn op zijn landgenoten, die samen met hun Nederlandse medespelers zoiets bijzonders tot stand hebben gebracht.
EEN UUR LANG DE ADEM IN BIJ “DOMUS”
Boeiend project in Markthal
Uit de Gelderlander, 5 september 1986
Door Jacob Schreuder
 Op een ongewone tijd (vanaf tien uur gisteravond), in een ongewone omgeving een buitengewoon theaterproject met een voor Doetinchem begrippen ongewoon hoge opkomst.
Vooral dat laatste is winst voor de organisatoren van het festival “Op tijd betrapt”. Dik over de honderd toeschouwers waren getuige van “Domus”.
Ondanks naarstig speuren bleek alleen de Houtkamphal groot genoeg om het gigantisch decor van het project “Domus”” te herbergen. En daar werd het opgebouwd: een kolossale (11.70 meter lang en zeven meter breed en hoog) Romeinse villa van staal en transparant gaas. Het publiek zit rondom het imposante decor heen en is zo getuige van de mysterieuze levenswandel van de bewoonster, de Domina, gespeeld door de 58-jarige mime-kunstenaar Will Spoor. (…) Het is een adembenemend schouwspel, een unieke belevenis, niet alleen voor Doetinchem maar voor de hele wereld buiten Amsterdam.
SPANNENDE SPEURTOCHT DOOR TRANSPARANTE VILLA
Domus mooi, mysterieus en muzikaal
Uit Haarlem Dagblad, 5 juli 1986
Door Jan Baart
 Bij de invallende duisternis geurt de zomeravond zoet en bedwelmend bij het stille water langs de Duivendrechtsekade, waar in een verlaten fabriekshal de voorstelling Domus wordt gegeven. Wie toch de stap naar binnen neemt vindt een andere bekoring. Oog en oor worden er gestreeld door een spel van licht, geluid en beweging. Een huis met hoge transparante wanden vormt de locatie voor de intrige. Een vrouw en haar verleden dragen het plot aan. Spanning en schoonheid gevat in klassieke patronen leiden naar ontknoping.. (…)
Will Spoor speelt met grote precisie (en niet parodiërend) de dramatische zoekende vrouw. Patrizia Filia verschijnt bij de verschillende scènes steeds in wisselende gedaanten, nu eens als een schaduw achter de vrouw en dan weer als een hogere macht haar uit de verte toezingend. Beppe Costa vervult als musicerend de manelijken rollen uit het verleden van de vrouw. Donald van der Maaten spreekt vol lyrische Engelse teksten. (…)
De stijl van Domus wordt vooral bepaald door harmonie. Opzet en inrichting van het transparante huis ademen een klassieke sfeer, perfect ingevuld door houding en kleding van de vrouw, met grijs satijnen robe tot aan de grond en togue op het hoofd.
Niet alleen is in de voorstelling de ‘matvoering’ even klassiek afgestemd op akkoorden uit de muziekleer, ook wordt het ritme aangegeven door muzikale ontladingen. Bij het zoeken en dwalen door het huis vol herinneringen krijgt elke ruimte met een ander instrument een eigen stemming. Heel fraai werkt onder meer een concert van “zingende” kristallen wijnglazen, variërend in grote en toonhoogte.
Onderstreept door een opvallend stemmige belichting, roepen beweging, tekst, muziek de suggestie van een mysterieuze ontdekkingstocht op, spannend als een thriller, maar dan zonder misdaad. Bij Domus ligt de ontknoping letterlijk in het afleggen van de vermomming, het neerhalen van de transparante wanden met hun voyeuristische uitwerking. Zelfs dat vallen van het gaasdoek gebeurd heel mooi.
© Foto’s Bob van Dantzig
|
