Er is geen tragedie zonder komedie

De in Istanbul bekendste underground discoclub ‘Twenty’ is dezer dagen de plaats voor een interessante voorstelling. Een hedendaagse tragedie van Medea, die als monoloog geschreven werd door Patrizia Filia, is terug te vinden als roze soap en op grote en kleine video’s. Het is een tragikomedie. (…)

Deze Medea is een samenwerkingsproject van Hüseyin Katırcıoğlu en Selçuk Gürışık. Katırcıoğlu is regisseur en acteur. Hij heeft jarenlang met de meest bekende theaterregisseurs van Groot-Brittannië gewerkt, en al vele jaren het podium gedeeld met acteurs zoals Anthony Hopkins. (…) Hij is de kunstenaar die de avantgarde theaters steeds grotere bekendheid geeft. Ook Selçuk Gürışık is regisseur. (…) Hij heeft in London aan de St. Martins Central School of Art gestudeerd, en is tevens een internationaal bekend kunstenaar. Het personage van Medea wordt door Sema Keçik gespeeld. U moet het zien! (…) Hoop met mij dat het theater in Turkije nog steeds op dit niveau blijft!

Macht, liefde en verraad. Dit zijn de elementen van het sociale drama dat zich op het toneel afspeelt. (…) Gebaseerd op Euripides’ tragedie en met citaten van Pasolini heeft Patrizia Filia de huidige liefdesslachtoffers, misbruikte en onderdrukte vrouwen, weer het woord gegeven.

Acteur Hüseyin Katırcıoğlu en regisseur Gürışık Selcuk hebben deze monoloog zo bewerkt dat men deze door een hedendaagse bril kan zien. (…) Ze hebben de rooskleurige humor van televisie-soaps gemengd met het monoloog-verhaal. In hun versie van Medea is Jason, de held op wie ze verliefd werd, een volledig video-personage geworden. Het beeld wordt gecombineerd met de acteur zichtbaar op het toneel (…) We zien Medea niet samen met een echte man, maar met een virtuele die op een televisiescherm verschijnt, terwijl ze haar tragische liefde op het toneel herleeft. Selçuk Gürışık: “Onze versie is een beetje een media-medea geworden. We hebben de tekst van de monoloog aangevuld met onze subteksten.”

"Het is de eerste keer dat ik in een soap spel en ik genoot er enorm van, het is de beste gelegenheid om grapjes te maken", zegt Hüseyin Katırcıoğlu, die de rol van Jason op zich neemt.

Gedachten: is het leven in Turkije zo in een roze soap veranderd dat er steeds meer verraden vrouwen verschijnen? (…) De eeuwen gaan heel snel voorbij maar in de patriarchale samenleving verandert de positie van de vrouw niet veel (…). Medea is misschien de eerste die zich hier tegen verzet, zij heeft ‘een rebellerend karakter’.

Hüseyin: "Dit is een universeel thema, (…) Dit is een hedendaags bijgewerkte versie van het verhaal van Medea. Het heeft een benadering die de problemen van vrouwen in de huidige periode weerspiegelt.”

Gürışık: "Men denkt dat vrouwen in Turkije geen invloed hebben, maar eigenlijk hebben zij veel te zeggen en zijn ze invloedrijk. Maar deze invloed wordt hen niet gegund. Het is best vreemd maar er is ook geen solidariteit tussen vrouwen. Wij hebben een statement gemaakt tegen de materialistische commerciële benadering van vrouwen in en door de media. Wij hebben geprobeerd daar ons in te verdiepen”.

Geven zowel Jason op video als Medea op het toneel aan dat de man en de vrouw van elkaar vervreemden? Hüseyin; "De media creëren enkele ideale types en de mensen zoeken in hun eigen leven ook naar zulke types. Selcuk: "In Turkije (…) worden vrouwen met messen gestoken omdat zij naar de bioscoop gegaan zijn. Maar er is geen probleem als ze thuis soaps kijken.”

Wat is het tragische dan? Jasons verraad of de dodelijke opstand van Medea? "Geen van beiden", zegt Hüseyin Katırcıoğlu: "Ik denk dat wat tragische is, dat vrouwen, ondanks alles, achter de liefde aan hollen. We zien dat heel vaak gebeuren. Niet alleen bij Medea, maar ook in mijn eigen omgeving.” “Zij gaan achter nutteloze mannen aan. We komen veel vrouwen tegen die achter deze mannen aangaan. Ik denk ook dat dat de echte tragedie is " voegt Selcuk toe. "Vrouwen zouden niet zonder meer, tot elke prijs, voor de liefde moeten kiezen, dan zouden ze niet zo vaak misbruikt worden.”

Zijn vrouwen dom? Waarom hebben de mannen altijd macht en waarom gaan de vrouwen altijd achter de liefde aan? "Ze voelen zich verplicht”, zegt Selcuk Gürışık; "De mannen zijn hier ook niet tevreden over, het is de sociale controle van de samenleving. Niet huilen, je zult succesvol zijn in sport, competitie is belangrijk, je moet geld verdienen. Er zijn veel mannen die dit soms saai vinden. Bij vrouwen daarentegen wegen zaken zoals zorgzaamheid en liefde zwaarder. Zij zijn ook geconditioneerd.” Wat is de oplossing? "Erkennen dat ieder mens een combinatie is van vrouwelijke en mannelijke kanten (…)”

"Er is geen tragedie zonder komedie", zegt Hüseyin Katırcıoğlu. "Misschien is dat de enige tekortkoming van de tekst: gebrek aan humor. Wij hebben dat er aan toegevoegd. Bij de beste komedie dient ook tragiek aanwezig te zijn. In Hamlet zijn er komische elementen aanwezig, in koning Lear ook. Als je mensen laat lachen en daarna huilen, wordt de invloed des te groter omdat het verschil tussen een lach en een traan groot is.”

Echter, ondanks dat er in deze Medea gebruik wordt gemaakt van veel ironie en humor, ontbreekt de tragiek niet. Dit komt door de kracht van het verhaal en ook door de actrice Sema Keçik, die de rol van Medea buitengewoon energiek speelt.

Het veranderende en toch onomkeerbare lot van Medea

Uit: Milliyet - woensdag 26 februari 1997
Door Zeynep Oral

Een universele tekst die haar "EIGENTIJDSHEID" na jaren, zelfs na eeuwen, niet kwijt is geraakt en die nu “opnieuw” geschreven is.

Iets concreets, dat verandert in een andere werkelijkheid. De lege ruimte die opnieuw gecreëerd wordt. Een totaal nieuwe lading van betekenissen, kleuren, stemmen. Via verschillende invalshoeken worden de relaties geconfronteerd met andere dimensies, tegenstrijdigheden. Het verbreken van bekende en vertrouwde patronen…. Dat zijn de elementen in het theater die mij enthousiast maken. Met andere woorden: dat is wat ik meestal in het theater mis: verbaasd worden en iets nieuws ontdekken.

“Medea” is een samenwerkingsproject, dat de aandacht zal trekken van mensen die mijn gevoelens en verlangens delen. (…) De makers zijn: Borak Selcuk, Selcuk Gürışık, Hüseyin Katırcıoğlu, Sema Keçik, Mehmet Fırat en Alpay Oğuş.

De monoloog Medea van Patrizia Filia, gebaseerd op de tragedie van Euripides en uitstekend vertaald in het Turks door Özgür Uçkan, is poëtisch en gepassioneerd. (…) Wat deze voorstelling zeer succesvol maakt is dat elementen zoals ruimte, licht, muziek, objecten en accessoires een nieuwe lading van betekenissen creëren. Maar ook de rijkdom van bewegingen, de in de ruimte hangende schermen en de relatie tussen dit alles en de spelers.

Hecht niet te veel waarde aan de uitspraak van de makers die het een mediavoorstelling noemden. Misschien maken ze gebruik van de doelstellingen van de media maar dan wel met een ironie en een humor die we zelden in de media tegen komen.

De relatie tussen de woorden die we horen van de spelers en dat wat we zien op de schermen, de tegenstrijdigheden tussen wat uitgesproken wordt en dat wat onuitgesproken blijft, dit alles is op een zo subtiele en slimme manier op het toneel gebracht dat ik het nooit zal vergeten.

Vanaf het begin tot het einde van de voorstelling krijgt de transformatie, die aanwezig is in de monoloog Medea, vorm door middel van visuele elementen. Hierdoor wordt een eenheid gecreëerd, maar wordt ook het verschil tussen wat uitgesproken wordt en dat wat onuitgesproken blijft benadrukt.

Het is een grensoverschrijdende, buitengewone voorstelling.

terug naar Patrizia Filia